Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας της Παρηγορήτισσας, ένας από τους σημαντικότερους και διασημότερους, όχι μόνο στο νομό Άρτας και την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, κτίστηκε σύμφωνα με ιστορικές πηγές τον 13ο αι και συγκεκριμένα στα 1260 από τον αυτοκράτορα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, Μιχαήλ β` Άγγελο Κομνηνό Δούκα, καθώς και την κατοπινή Πολιούχο της πόλης μας, Αγία Θεοδώρα, γνωστή ως αυτοκράτειρα Θεοδώρα και σύζυγο του Δεσπότη της Ηπείρου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ναός άρχισε να κτίζεται από τους προαναφερθέντες, ωστόσο ολοκληρώθηκε από το Νικηφόρο Α` Άγγελο Κομνηνό Δούκα, γιο και διάδοχο του Μιχαήλ β`, καθώς και από τη σύζυγό του, Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνού, τα ονόματα των οποίων είναι χαραγμένα, μέχρι και σήμερα, στο μαρμάρινο υπέρθυρο της Βασιλικής Πύλης του κυρίως ναού.
Ο ναός της Παρηγορήτισσας, σύμφωνα πάντα με ιστορικές πηγές και επιγραφές, είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, ενώ τα 16 κελιά που σώζονται έως και σήμερα, υποδηλώνουν ίσως την ύπαρξη καθολικού μοναστηριού, γύρω στον 16ο αιώνα. Πρόκειται για έναν οκταγωνικό με σταυροειδή τύπο ναό και με αρχιτεκτονικό διάκοσμο και θαυμάσιους τρούλους, που δίνουν μια ιδιαίτερη χάρη, ομορφιά και κομψότητα τόσο στον εσωτερικό, όσο και στον εξωτερικό χώρο του ναού, ενώ διάφορες τοιχογραφίες του 16ου και 17ου αι υπάρχουν τόσο στο ιερό, όσο και στον κυρίως ναό.
Σίγουρα υπάρχουν συμπολίτες μας, οι οποίοι αναρωτιούνται για την προέλευση της ονομασίας «Παναγία Παρηγορήτισσα».
Τη λύση στην απορία αυτή, τη δίνει ένας θρυλικός μύθος, σύμφωνα με τον οποίο ένας Πρωτομάστορας της εποχής είχε αναλάβει το χτίσιμο της εκκλησίας. Έχοντας φτάσει σχεδόν στη μέση της κατασκευής του ναού, και επειδή χρειάστηκε να αναλάβει και κάποια άλλα έργα, εμπιστεύτηκε στο βοηθό του τη συνέχεια της κατασκευής της εκκλησιάς.
Ο βοηθός του όμως, αγνοώντας τις υποδείξεις του αφεντικού του, συνέχισε το έργο, βάζοντας τη δική του φαντασία και καλλιτεχνία, η οποία σίγουρα ήταν εντελώς αντίθετη από αυτήν του πρωτομάστορα και είχε και πιο θετικά αποτελέσματα. Στη συνεχεία και όταν ο πρωτομάστορας επέστρεψε και αντίκρισε το θεσπέσιο αρχιτεκτονικό έργο στην τελείωση του, σίγουρα ενθουσιάστηκε, ωστόσο θέλησε να τον εκδικηθεί, διότι δεν υπάκουσε στις εντολές του.
Έτσι παραπλανώντας τον, τον οδήγησε στη στέγη του ναού με την πρόφαση ότι ήθελε να του υποδείξει κάποιο λάθος, που είχε κάνει. Στόχος του όμως ήταν να τον οδηγήσει στην άκρη της στέγης και από εκεί να τον ρίξει στο κενό. Όμως κατά την πτώση, παρασύρθηκε και ο ίδιος, με αποτέλεσμα να βρουν και οι δυο ακαριαίο θάνατο.
Μάλιστα ο λαός πιστεύει ότι τα σώματα και των δυο απολιθώθηκαν, κατά την πρόσκρουση στο έδαφος, και ο μύθος αυτός μάλιστα επιβεβαιώνεται και από τις δυο κόκκινες πέτρες, που βρίσκονται μέχρι και σήμερα στο πίσω μέρος του ναού.
Τέλος, σύμφωνα πάντα με το μύθο, η ίδια η Παναγία εμφανίστηκε στη μάνα του αδικοχαμένου κάλφα – βοηθού, για να την παρηγορήσει, με αποτέλεσμα ο ναός να πάρει το όνομα «Παναγία Παρηγορήτισσα».
*Ο Χάρης Νούλας είναι φιλόλογος και ιστορικός.
