Απόψεις

Ήπειρος 1940-41, η μεγάλη Μάχη

Δημοσίευση: 28.10.2014, 22:35 | Τελευταία ενημέρωση: 06.11.2014, 14:08
Χάρης Νούλας

Η διάθεση του Μουσολίνι για στρατιωτικές επιχειρήσεις, ενάντια στον ελλαδικό χώρο ήταν, πλέον, ορατές από το 1939, καθώς, μετά την κατάληψη της Αλβανίας, οι προκλήσεις γίνονταν όλο και πιο έντονες, με αποκορύφωση τον τορπιλισμό του καταδρομικού « ΈΛΛΗ», στο λιμάνι της Τήνου, στις 15 Αυγούστου 1940.

Ουσιαστικά, όλα ξεκίνησαν από εκείνο το σημείο της πυρπόλησης και μετά, και, ενώ από την πλευρά της Ελλάδος, ο Ιωάννης Μεταξάς, με διπλωματικές κινήσεις, προσπαθούσε να διατηρήσει την ειρήνη στην περιοχή, αγνοώντας τις προκλήσεις, το ιταλικό τελεσίγραφο, που δέχτηκε ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, ξεπέρασε τα όρια της ανεκτικότητάς του ελληνικού λαού και νιώθοντας μέσα του και ο ίδιος, βαθιά, το αίσθημα του πατριωτισμού, απάντησε, δια της φωνής όλων των Ελλήνων, με το ηρωικό «ΟΧΙ».

Ένα «ΟΧΙ», που έγινε δεκτό με πρωτοφανή αυταπάρνηση, προθυμία και ενθουσιασμό από τον ελληνικό λαό, ο οποίος, ασυγκράτητος, ρίχτηκε στο «γλέντι» του πολέμου, τραγουδώντας και έχοντας, πάντα, το χαμόγελο στα χείλη, δηλώνοντας έτσι και από τη μεριά του την άρνηση και την αντίστασή του.

Το ιταλικό τελεσίγραφο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος και τον έλεγχο στρατηγικών σημείων της χώρας. Πιο συγκεκριμένα, το παρακάτω απόσπασμα είναι από το επίσημο ιταλικό τελεσίγραφο, καθώς και η απάντηση του έλληνα πρωθυπουργού και κυρίως των Ελλήνων:

Στις 3 τα μεσάνυχτα της 28ης Οκτωβρίου, ο πρεσβευτής της Ιταλίας, στην Ελλάδα, κόμης Γκράτσι, επιδίδει στον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ιωάννη Μεταξά, το παρακάτω τελεσίγραφο:

(απόσπασμα)
... Η ουδετερότης της Ελλάδος απέβη ολονέν και περισσότερον απλώς και καθαρώς φαινομενική. Η ευθύνη δια την κατάστασιν ταύτην πίπτει πρωτίστως επί της Αγγλίας και επί της προθέσεώς της όπως περιπλέκη πάντοτε άλλας χώρας εις τον πόλεμον. Η Ιταλική Κυβέρνησις θεωρεί έκδηλον ότι η πολιτική της Ελληνικής Κυβερνήσεως έτεινε και τείνει να μεταβάλη το ελληνικόν έδαφος, ή τουλάχιστον να επιτρέψη όπως το ελληνικόν έδαφος μεταβληθή εις βάσιν πολεμικής δράσεως εναντίον της Ιταλίας. Τούτο δεν θα ηδύνατο να οδηγήση ή εις μίαν ένοπλον ρήξιν μεταξύ της Ιταλίας και της Ελλάδος, ρήξιν την οποίαν η Ιταλική Κυβέρνησις έχει πάσαν πρόθεσιν να αποφύγη.

Όθεν, η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν -ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας- το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων, δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως, ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους. Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως μη εναντιωθή εις την κατάληψιν ταύτην και όπως μη παρεμποδίση την ελευθέραν διέλευσιν των στρατευμάτων των προοριζομένων να την πραγματοποιήσωσι. Τα στρατεύματα ταύτα δεν παρουσιάζονται ως εχθροί του ελληνικού λαού και η Ιταλική Κυβέρνησις δεν προτίθεται ποσώς, δια της προσωρινής κατοχής στρατηγικών τινών σημείων, επιβαλλομένης υπό της ανάγκης των περιστάσεων και εχούσης καθαρώς αμυντικόν χαρακτήρα, να θίξη οπωσδήποτε την κυριαρχίαν και την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.

Η Ιταλική Κυβέρνησις ζητεί από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν όπως δώση αυθωρεί εις τας στρατιωτικάς αρχάς τας αναγκαίας διαταγάς ίνα η κατοχή αυτή δυνηθή να πραγματοποιηθή κατά ειρηνικόν τρόπον. Εάν τα ιταλικά στρατεύματα ήθελον συναντήση αντίστασιν, η αντίστασις αυτή θα καμφθή δια των όπλων και η Ελληνική Κυβέρνησις θα έφερε τας ευθύνας, αι οποίαι ήθελον προκύψη εκ τούτου.
Αθήναι τη 28η Οκτωβρίου 1940/ΧΙΧ

Το διάγγελμα του Πρωθυπουργού

"Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της.

Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς να ζήσωμεν ως ελεύθεροι Έλληνες, μου εζήτησε σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν την παράδοσιν τμημάτων του Εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν και ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρεσβευτήν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
 Έλληνες
Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος θα εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά μας και τας ιεράς μας παραδόσεις. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ιωάννης Μεταξάς

Το ιταλικό στρατηγικό σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη όλης της Ελλάδας και για να πραγματοποιηθεί αυτό θα έπρεπε, αρχικά, η Ιταλία να επιτεθεί και να καταλάβει όλη την Ήπειρο και τον Αμβρακικό, καθώς και τα νησιά του Ιονίου και στη συνέχεια να επεκταθεί στη Θεσσαλία, απ’ όπου θα κατευθυνόταν, αργότερα, προς Βόρεια Ελλάδα, Κεντρική και Στερεά Ελλάδα, Αθήνα, Πελοπόννησο και Κρήτη. Με λίγα λόγια, ήθελαν να χωρίσουν την Ελλάδα στη μέση, προσπαθώντας, αρχικά, να αποκόψουν την Ήπειρο από τη Θεσσαλία, καταλαμβάνοντας την περιοχή του Μετσόβου, χωρίς όμως να έχουν καμία επιτυχία. Η Ελλάδα μπορεί να ήταν απροετοίμαστη στην ιταλική εισβολή και ο εξοπλισμός της να μην ήταν αρκετός για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του πολέμου, όμως το υψηλό φρόνημα και η γενναιότητα των Ελλήνων απέτρεψαν την προσπάθεια αυτή των Ιταλών.

Οι Έλληνες ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν για την πατρίδα τους, την ελευθερία τους και τα ιδανικά τους. Με στρατηγό τον Χαράλαμπο Κατσιμήτρο της VIII Μεραρχίας, δόθηκαν οι πρώτες μάχες στην Ήπειρο.

Ο δραστήριος και επιδέξιος στρατηγός, χάρη στην ευστροφία και την εμπειρία,  που διέθετε στα πολεμικά πράγματα, πίστευε ότι οι Ιταλοί θα εισβάλλουν από την Αλβανία και ότι ο πρώτος τους στόχος θα ήταν η Ήπειρος. Για το λόγο αυτό, έδωσε μεγαλύτερη βαρύτητα στα σύνορα της Ελλάδος από την πλευρά της Ηπείρου, τοποθετώντας πολυβολεία και αντιαρματικά εμπόδια, που εκτείνονταν από την Ηγουμενίτσα ως και τις δυτικές πλαγιές της Πίνδου. Ο στρατηγός, Κατσιμήτρος, περίμενε τους εχθρούς και είχε, πλέον, συνειδητοποιήσει ότι η μεγάλη μάχη θα γινόταν στο Καλπάκι, καθώς για τους Ιταλούς ήταν η μόνη δίοδος, ώστε να καταλάβουν, αρχικά, τα Γιάννενα και, αμέσως, μετά, το Μέτσοβο, που θα τους άνοιγε το δρόμο για τη Θεσσαλία.

Ο πόλεμος ξεκίνησε! Ήταν ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου και συγκεκριμένα 5.30 το πρωί, όταν ο ιταλικός στρατός με οβίδες, αεροπλάνα και άλλα βομβαρδιστικά βομβαρδίζουν την Ήπειρο και τα πρώτα ελληνικά εδάφη. Έπεφταν οι πρώτοι νεκροί και ο ελληνικός στρατός, αιφνιδιασμένος από τη τρομερή αυτή επίθεση των Ιταλών, αναγκάστηκε να υποχωρήσει στο Καλπάκι, όπου εκεί ο Κατσιμήτρος με τους άνδρες του, περίμενε, για δεύτερη φορά, την επίθεση των κατακτητών.

Πράγματι, τις πρώτες μέρες του Νοέμβρη, οι Ιταλοί προσπάθησαν να εισέλθουν στο Καλπάκι, εξαπολύοντας σφοδρή επίθεση με βομβαρδισμούς, οι οποίοι έφτασαν, μέχρι και στην πόλη των Ιωαννίνων, με εκατοντάδες θύματα άμαχου πληθυσμού. Η αποφασιστικότητα όμως και η γενναιότητα των Ελλήνων πολεμιστών δεν άφησαν περιθώρια στους Ιταλούς για περεταίρω επιχειρήσεις, καθώς τα ιταλικά στρατεύματα καθηλώθηκαν από τη δυναμική αντίσταση των επαναστατημένων Ελλήνων.

Το ύψωμα της Γκραμπάλας ήταν, στρατηγικά, επιθυμητό και για τις δυο πλευρές, καθώς για τους Ιταλούς ήταν η μόνη δίοδος για την είσοδο τους στο Καλπάκι και για τους Έλληνες ήταν το σημείο, που θα έπρεπε να εμποδίσουν τον εχθρό με σθεναρή αντίσταση, ώστε να μην επιτύχουν το στόχο τους. Τελικά, οι Έλληνες βγήκαν νικητές!

Τα γεγονότα αυτά έγιναν στις 2 Νοεμβρίου 1940. Οι Ιταλοί όμως τις, αμέσως, επόμενες μέρες, παρά την αποτυχία τους , επέμεναν και έκαναν και άλλες απόπειρες κατάληψης του Καλπακίου, με φάλαγγες 80 αρμάτων, αυτή τη φορά, αλλά και πάλι απέτυχαν, παταγωδώς, καθώς τα ελληνικά πυροβόλα και αντιαρματικά απέκοπταν, για πολλοστή φορά, την πορεία τους, με αποτέλεσμα, λίγες μέρες, αργότερα, και συγκεκριμένα στις 9 Νοεμβρίου 1940, να υποχωρήσουν, παραδεχόμενοι, την ήττα τους.

*Ο Χάρης Νούλας είναι φιλόλογος και ιστορικός.

Ροή ειδήσεων

Παραχώρηση 171 στρεμμάτων για την αξιοποίηση του χώρου της πίστας Motocross

Πριν από 4 ώρες

Οpen Mall: «Στόχος η δημιουργία μιας πόλης που αναδεικνύει την ομορφιά της καθημερινής ζωής των κατοίκων»

Πριν από 4 ώρες

Κλειστό το διατραπεζικό σύστημα συναλλαγών 29 Μαρτίου και 1 Απριλίου

Πριν από 2 ημέρες

Βαλτιμόρη: Νεκροί θεωρούνται οι έξι αγνοούμενοι - Συνεχίζονται οι έρευνες

Πριν από 2 ημέρες

Τακτική Συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αρταίων

Πριν από 2 ημέρες

Θέατρο: "Φτυστός ο μακαρίτης" από την θεατρική ομάδα Υπόθεση 19

Πριν από 1 εβδομάδα

Θρίλερ στα Ιωάννινα: Βρέθηκε σορός άνδρα μέσα σε σακούλα σκουπιδιών

Πριν από 1 εβδομάδα

Όλο το TAXIS στο myAADE app: Η νέα εφαρμογή για άμεση και εύκολη πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες από το κινητό

Πριν από 1 εβδομάδα

Κούλουμα: Βούλιαξε η Κορωνησία! (φωτο)

Πριν από 2 εβδομάδες

Σφοδρή χαλαζόπτωση στην πόλη της Άρτας

Πριν από 2 εβδομάδες

Το «ρομποτάκι» της ΑΑΔΕ κατά της φοροδιαφυγής: Αυτόματα η διασταύρωση τραπεζικών καταθέσεων, θυρίδων, e-wallet και φορολογικών δηλώσεων

Πριν από 2 εβδομάδες

Επεισοδιακή καταδίωξη στην Ηγουμενίτσα: Συνελήφθη αστυνομικός της Δίωξης Ναρκωτικών με 102 κιλά κάνναβης στο υπηρεσιακό όχημα

Πριν από 2 εβδομάδες

Ξεκίνησε το πρόγραμμα Τουρισμός για όλους

Πριν από 2 εβδομάδες

Δήμος Αρταίων: Μητρώο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού για την έγκαιρη ενημέρωση σε περίπτωση ανάγκης απομάκρυνσης

Πριν από 2 εβδομάδες

Με μηδενικές εκπομπές άνθρακα από το 2030 όλα τα νέα κτίρια - Τι προβλέπει η οδηγία της ΕΕ

Πριν από 2 εβδομάδες

Καθαρά Δευτέρα στην Κορωνησία: Δωρεάν δρομολόγια με λεωφορεία του αστικού ΚΤΕΛ

Πριν από 2 εβδομάδες

Δημήτρης Πετανίτης- Σε ανοδική πορεία ο Πτηνοτροφικός Συνεταιρισμός Άρτας

Πριν από 3 εβδομάδες

Η Μαρίνα Σάττι ρίχνει το «Ζari» στη Eurovision

Πριν από 3 εβδομάδες

Συνελήφθησαν 20 άτομα που νόθευαν ποτά και καύσιμα - Έφερναν από τη Βουλγαρία τα παράνομα χημικά

Πριν από 3 εβδομάδες

Έρευνα Διάρθρωσης Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων έτους 2023

Πριν από 3 εβδομάδες

ΕΝΦΙΑ: Τέλος χρόνου για έκπτωση 10% και διορθώσεις στο Ε9

Πριν από 1 μήνα

Eurostat: Σταθερός στο 3,2% ο πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο - Στο 10,4% η ανεργία τον Ιανουάριο

Πριν από 1 μήνα

Εγκατάσταση συστήματος ελέγχου πρόσβασης στους πεζόδρομους

Πριν από 1 μήνα

Απόκριες στην Άρτα: Οι δρόμοι γεμίζουν με μυστήριο και μαγεία

Πριν από 1 μήνα

Τακτική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Άρτας

Πριν από 1 μήνα

Αποφασισμένη η Δημοτική Αρχή να εφαρμόσει τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στους πεζόδρομους

Πριν από 1 μήνα

Έναρξη του δικτύου Καφέ Κάδου (Αποκομιδή Βιοαποβλήτων) στην περιοχή «Τρίγωνο» του Δήμου Αρταίων

Πριν από 2 μήνες

Εντατικοί έλεγχοι στον πεζόδρομο από σήμερα

Πριν από 2 μήνες

Ο Guido Tonelli στην Άρτα σε εκδήλωση του συλλόγου Αστρονομίας και Διαστήματος «Αστρολάβος»

Πριν από 2 μήνες

Δόθηκε στην κυκλοφορία όλη η Αμβρακία Οδός – Ανοίγουν οι αναπτυξιακές δυνατότητες της περιοχής

Πριν από 2 μήνες

Επικοινωνήστε μαζί μας

Στείλτε το άρθρο με e-mail